حقایق تغذیه ای درباره ید
ید یک ماده معدنی مهم است که به طور طبیعی در برخی غذاها وجود داشته و به برخی از غذاها اضافه میشود. غذاهای دریایی دارای فراوان ترین میزان ید هستند. ید یک جزء مهم هورمونهای تیروئید یعنی T3 و T4 بوده که به تنظیم میزان متابولیسم بدن، دمای بدن، رشد، تولید مثل، تولید سلولهای خون، عملکرد عضلات، اعصاب و حتی بیان ژن کمک میکند. همچنین ید در پاسخهای ایمنی بدن نقش داشته و اثرات مفیدی روی برخی بیماریها نظیر پستان فیبروکیستیک دارد. ابزار بالینی مهم برای عملکرد غده تیروئید و در واقع کفایت دریافت ید، اندازه گیری هورمون TSH است که منجر به تولید و ترشح هورمون های تیروئید میشود. اگر میزان TSH بالا باشد، عملکرد تیروئید بایستی ارزیابی گردد. همچنین آنزیمهای وابسته به سلنیوم برای تبدیل T4 به T3 مورد نیاز است. بنابراین کمبود سلنیوم، ویتامین آ یا آهن ممکن است وضعیت ید را تحت تاثیر قرار دهد. متد دیگر برای ارزیابی وضعیت ید، تست دفع اداری ید و میزان ید ادرار است. ید ادراری کمتر از 100 میکروگرم در لیتر در کل جمعیت یا کمتر از 150 میکروگرم در مادران باردار نشان دهنده کمبود ید است. اگرچه نمک های موجود در بازار ید دار هستند، اما ید موجود در نمک برای تامین نیاز مادر باردار کافی نیست و آنها نیاز به مکمل ید دارند.
کمبود ید یک مشکل بهداشتی شایع در سراسر دنیا است. بیشتر ید در اقیانوس ها و خاک وجود دارد. بنابراین افرادیکه از غذاهای کشت شده در خاک های فقیر از ید استفاده می کنند، بیشتر در معرض کمبود ید هستند. کمبود ید میتواند موجب تاخیر شناختی و عملکردی، هیپوتیروئیدیسم، گواتر و نیز درجات متفاوت ابنرمالیتی های تکامل و رشد گردد. کمبود ید در دوران جنینی موجب سقط، تولد جنین مرده، ناهنجاری های مادرزادی، اختلال حرکتی، روانی، ذهنی، کرتینیسم و کمکاری تیروئید میشود. در دوران کودکی و نوجوانی، کمبود ید میتواند موجب گواتر، کمکاری تیروئید، عقب افتادگی رشد گردد. در دوران بلوغ نیز کمبود ید موجب گواتر، کمکاری تیروئید و اختلال در عملکرد روانی میشود.
از علائم کمکاری تیروئید میتوان به کاهش تحمل سرما، اختلال در حرکت، کاهش اشتها، زبر شدن پوست، ریزش و شکنندگی موها، احساس خستگی و ضعف شدید، کلفت شدن غیرطبیعی صدا به خصوص در بانوان، گواتر و … اشاره کرد.
مصرف بیش از حد ید نیز مانند کمبود آن میتواند موجب گواتر و به دنبال آن کمکاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم گردد. علت آن است که مصرف بیش از حد ید موجب افزایش هورمون TSH و کاهش تولید هورمون تیروئید و ایجاد گواتر میشود. برای افرادیکه به دلیل کمبود شدید ید برایشان داروهای حاوی ید تجویز میگردد، خطر مسمومیت نیز وجود دارد. از علائم مسمومیت ید میتوان به سوزش دهان، گلو، معده، تب، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، درد شکم، نبض ضعیف و در موارد شدیدتر رفتن به کما را اشاره کرد.
غده تیروئید ممکن است در نتیجه کمکاری یا پرکاری تیروئید بزرگ شود. پرکاری تیروئید در نتیجه یک غده تیروئید بیش فعال ایجاد میشود. برای درمان پرکاری تیروئید، ید رادیواکتیو توصیه می شود؛ ولی خطر استفاده از آن این است که ممکن است سلولهای تیروئید زیادی را از بین ببرد و در نتیجه به دنبال آن میزان تولید هورمون تیروئید را کاهش داده و منجر به کمکاری تیروئید میشود. بنابراین در صورت عدم پاسخ داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو به عنوان آخرین روش درمانی برای درمان پرکاری تیروئید استفاده میشود.
از طرف دیگر، یکسری از ترکیبات با مصرف ید و یا تولید هورمونهای تیروئید تداخل دارند که تحت عنوان مواد گواتروژن شناخته شدهاند. برخی از سبزیجات خانواده کلم مانند کلم برگ چینی،گلم کلم، بروکلی، کلم بروکسل، کلم برگ سفید و قرمز، کلم قمری و نیز بادام زمینی، دانه ارزن، کانولا، شلغم، ترب کوهی، سویا، بذر کتان حاوی مواد گواتروژن بوده و میتوانند سنتز هورمونهای تیروئید را مهار کنند. بیشتر این گواتروژن ها اهمیت بالینی ندارند مگر اینکه در مقادیر زیاد و به صورت خام مصرف شوند و یا اینکه همزمان با مصرف آنها کمبود سلنیوم یا ید وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که پخت این مواد غذایی میتواند اثرات گواتروژنها را کاهش دهد.
انجمن تیروئید اروپا و انجمن اندوکرین، مکمل ید را برای زنان باردار و شیرده و زنانیکه قصد بارداری دارند به میزان حداقل 150 میکروگرم روزانه توصیه کرده است. همچنین به منظور دریافت کافی ید در طی بارداری، سازمان جهانی بهداشت دریافت 250 میکروگرم ید را در نواحیای که 
کمبود ید دارند از طریق ید دار کردن نمک یا دریافت مکمل ید توصیه نموده است. بر اساس توصیههای اخیر انجمن تیروئید امریکا و انجمن اندوکرین دریافت روزانه 250 میکروگرم ید برای تمام زنان باردار و شیرده نه تنها در مناطق دچار کمبود ید بلکه در همه مناطق با دریافت کافی نیز ضروری است. بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت و انجمن تیروئید امریکا، میزان ید دریافتی در زمان بارداری و شیردهی بر اساس میانه غلظت ید ادرار کمتر از 150 میکروگرم ناکافی، بین 150 تا 249 میکروگرم در لیتر کافی و بین 250 تا 499 میکروگرم در لیتر بیشتر از حد کافی و بیشتر از 500 میکروگرم در لیتر زیاد تلقی می شود.
در ایران مکمل یاری ید برای تمام زنان باردار از سال 1395 شروع شده و تمام ارزیابیهای بعدی نشان داد که میانه ید ادرار در زنان باردار 210 میکروگرم در لیتر بود که موید دریافت کافی ید در این جمعیت است. بنابراین مکمل یاری ید با حداقل 150 میکروگرم ید از سه ماه قبل بارداری و در طول بارداری و شیردهی روشی مطمئن برای تامین ید مورد نیاز مادران باردار و شیرده میباشد. در طی دوران شیردهی نیز برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند، از آنجائیکه ید را از شیر مادر دریافت می کنند بنابراین دریافت مکمل ید در طی دوران شیردهی نیز لازم است.
مهمترین منابع غذایی ید:
جلبک دریایی بیشتر از هر ماده غذایی دیگری دارای ید است طوریکه هر یک گرم آن میتواند بیش از چندین برابر نیاز روزانه انسان را برآورده کند.
نمک هر یک گرم: 47.5 میکروگرم
ماهی کد هر 85 گرم: 99 میکروگرم
خرچنگ هر 85 گرم: 35 میکروگرم
تن ماهی نصف قوطی یا 85 گرم: 17 میکروگرم
شیر کم چرب یک فنجان: 56 میکروگرم
تخم مرغ پخته یک عدد بزرگ: 24 میکروگرم
لوبیا سفید هر نصف فنجان: 35 میکروگرم
سیب زمینی پخته با پوست هر یک عدد متوسط: 63 میکروگرم
جلبک دریایی یک گرم : 18 میلی گرم